کمیسیون ماده ۱۰۰ برای همه ی افرادی که به هر نوعی درگیر ساخت و ساز و یا خرید و فروش ملک بوده‌اند، نامی شناخته شده است. اما این کمیسیون چیست؟ شرح وظایف آن به چه صورت است؟ و چه عواملی پرونده یک پروژه ساختمانی و ساخت و ساز را روانه ی این کمیسیون میکند؟
شرح ماده ۱۰۰:
مطابق با ماده ۱۰۰ قانون شهرداری مصوب ۱۳۳۴، مالکین اراضی و املاک واقع در محدوده شهر یا حریم آن باید قبل از هر اقدام عمرانی یا تفکیک اراضی و شروع ساختمان، از شهرداری پروانه اخذ نمایند.
همان طور که ملاحظه میشود موضوع اصلی ماده ۱۰۰ اخذ پروانه برای عملیات ساخت و احداث ساختمان است. بنابراین شهرداری میتواند از عملیات ساختمانی ساختمان های بدون پروانه یا مخالف مفاد پروانه به وسیله مامورین خود اعم از آنکه ساختمان در زمین محصور یا غیر محصور واقع باشد جلوگیری نماید.
تشکیل کمیسیون ماده ۱۰۰:
مطابق با تبصره ۱ ماده ۱۰۰، هرگاه از لحاظ اصول شهرسازی، فنی یا بهداشتی، قلع( برچیدن و تخریب) تاسیسات و بناهای خلاف مشخصات مندرج در پروانه ضرورت داشته باشد یا بدون پروانه شهرداری ساختمان احداث یا شروع به احداث شده باشد، به تقاضای شهرداری موضوع در کمیسیون هایی مرکب از نماینده وزارت کشور، یکی از قضات دادگستری و یکی از اعضای انجمن شهر(شورای شهر) مطرح میشود.
ابلاغ به مالک:
کمیسیون پس از وصول پرونده به ذینفع اعلام میدارد که ظرف ده روز توضیحات خود را کتباً ارسال دارد. پس از انقضای این مهلت کمیسیون موظف است موضوع را با حضور نماینده شهرداری( که بدون حق رای برای ادای توضیح شرکت میکند) ظرف مدت یک ماه تصمیم مقتضی بر حسب مورد اتخاذ کند.
با اینحال رویه غالب اینگونه است که شهرداری، قبل از تشکیل کمیسیون، مهلت ده روزه را به مالک اعلام و بعد از گذشتن این مهلت کمیسیون را تشکیل میدهد تا در همان روز حکم مورد نظر را به دست بیاورد. این رویه مخالف صریح قانون است و اشخاص ذی نفع می‌توانند ابطال رای کمیسیون را که مهلت ده روزه به آنها داده نشده است، خواستار شوند. چرا که مهلت ده روزه را کمیسیون باید به مالک بدهد نه شهرداری و نه قبل از تشکیل کمیسیون.
لزوم طرح موضوع در کمیسیون ماده ۱۰۰ توسط شهرداری:
در مواردی که شهرداری از ادامه احداث ساختمان بدون پروانه یا مخالف مفاد پروانه جلوگیری میکند مکلف است حداکثر ظرف یک هفته از تاریخ جلوگیری، موضوع را در کمیسیون مطرح نماید؛ در غیر این صورت کمیسیون به تقاضای ذینفع به موضوع رسیدگی خواهد کرد.
قلع یا تخریب ملک:
درصورتی که تصمیم کمیسیون بر قلع (تخریب) تمام یا قسمتی از بنا باشد مهلت مناسبی که نباید از دوماه تجاوز کند تعیین مینماید. شهرداری مکلف است این تصمیم را به مالک ابلاغ کند. هرگاه مالک در مهلت مقرر اقدام به قلع بنا ننماید شهرداری راسا اقدام خواهد کرد.
همان طور که بیان شد مهلت قلع بنا حداکثر ۲ ماه است؛ بنابراین نباید پنداشت شهرداری مکلف است دو ماه به مالک فرصت بدهد.این حداکثر فرصتی است که کمیسیون و شهرداری می‌توانند برای مالک درنظر بگیرند لکن مجبور نیستند این سقف را رعایت کنند. مگر در شرایطی که اوضاع و احوال نشانه ی تکاپوی مالک در جهت اصلاح وضعیت ملک خود است که در این صورت شهرداری میتواند از حداکثر مهلت قانونی استفاده کند.
عدم لزوم حکم تخریب بنا با توجه به شرایط و وضعیت ساختمان:
طبق تبصره ۲ ماده ۱۰۰، در مورد اضافه بنا زائد بر مساحت زیر بنای مندرج در پروانه ساختمانی واقع در حوزه استفاده از اراضی مسکونی کمیسیون میتواند در صورت عدم ضرورت قلع اضافه بنا با توجه بموقعیت ملک از نظر مکانی (در بر خیابان های اصلی یا خیابانهای فرعی و یا کوچه بن باز یا بن بست) رأی باخذ جریمه ای که متناسب با نوع استفاده از فضای ایجاد شده و نوع ساختمان از نظر مصالح مصرفی باشد تعیین و شهرداری مکلف است براساس آن نسبت به وصول جریمه اقدام نماید.
این به آن معنی است که کمیسیون لزوما حکم به تخریب بنایی که مخالف پروانه ساختمانی، ساخته شده است نمی دهد و بنا به شرایط و موقعیت ملک ممکن است با محکوم کردن مالک به پرداخت جریمه مالی، حکم به ابقای بنا دهد.
عدم پرداخت جریمه توسط مالک:
در صورتیکه ذینفع از پرداخت جریمه خود داری نماید شهرداری مکلف است مجدداً پرونده را به کمیسیون ماده ۱۰۰ ارجاع و تقاضای صدور رأی تخریب بدهد. کمیسیون در این مورد نسبت به صدور رأی تخریب اقدام خواهد نمود. به عبارت دیگر اگر مالک یا ذینفع جریمه مشخص و تعیین شده توسط کمیسیون را نپردازد، با ارجاع پرونده به کمیسیون ماده ۱۰۰، اینبار کمیسیون الزاما باید حکم تخریب را صادرکند.
مرجع اعتراض:
در مورد آراء صادره از کمیسیون ماده ۱۰۰ قانون شهرداری هر گاه شهرداری یا مالک یا قائم‌مقام او از تاریخ ابلاغ رأی ظرف مدت ده روز نسبت به آن رأی اعتراض نمایند، مرجع رسیدگی به این اعتراض کمیسیون دیگر ماده ۱۰۰ خواهد بود که اعضاء آن غیر از افرادی هستند که در صدور رأی قبلی‌شرکت داشته‌اند. رأی این کمیسیون قطعی است.
همچنین این نکته را نیز باید اضافه کرد که مالک نیز اگر خود را ذی نفع میداند میتواند پرونده خود را به کمیسیون بفرستد و تقاضای تشکیل آن را بدهد و این تفکر که کمیسیون ماده ۱۰۰ صرفا به تقاضای شهرداری و به ذینفعی آن تشکیل میشود را باید از ذهن زدود.
در نهایت و به طور خلاصه می‌توان گفت کمیسیون ماده ۱۰۰وظیفه رسیدگی به تخلفات ساختمانی را دارد؛ یعنی اگر بنایی بدون اخذ پروانه ساخته شود، بنای ساخته شده مطابق با پروانه اخذ شده نباشد یا بعد از پایان ساخت، بخش‌های دیگری به بنا اضافه شود، کمیسیون ماده ۱۰۰به آن رسیدگی خواهد کرد.